Türkiye'nin Enerji Kayıp & Kaçak Profili

Prof.Dr. Muammer KAYA, Eskişehir-Osmangazi Üniversitesi Teknoloji Araştırma Merkezi

Uyuşturucu, sigara, içki, insan, akaryakıt, elektronik eşya, vergi, su, elektrik vs. kaçakçılığı ülkemizin önünü almada zorlandığı en önemli sorunlardan bazılarıdır. Kayıt dışılığının %60’ları aştığı ülkemizde Türkiye’de bütün kaçakçılıklarda olduğu gibi elektrik kaçakçılığının faturasını da aboneler milyarlarca dolar fazla ödeyerek kapatmaktadır. Yılda ülkemizde yaklaşık 1.5-2 milyar dolarlık elektrik kayıp+kaçağı vardır. Gelişmiş ülkelerde %5-9’lar mertebesinde olan elektrik kayıp+kaçağı bizde %20’lere çıkmaktadır. AB ilerleme raporlarında da elektrik kayıp+kaçağının üç kat fazlalığı belirtilmekte olup bu sorunla yüzleşmek zorunda kalacağımız ifade edilmektedir.

Kayıp+Kaçak
Oranı (%) İller

70-80 Mardin, Van, Urfa

60-70 Diyarbakır, Hakkari, Batman, Şırnak, Muş, Bitlis

40-50 Ağrı, Karaman, Iğdır, Erzurum, Bingöl, Siirt

30-40 Kars, Aksaray

20-30 Ardahan, Sinop, Yalova, Kilis, Artvin, Tokat, Tunceli, Nevşehir, Aydın, Edirne, Gümüşhane

20 TÜRKİYE ORTALAMASI

15-20 Mersin, Samsun, Erzincan, Afyon, İstanbul (Avr.), Muğla, Giresun, İzmit, Balıkesir, Hatay, Sakarya, Gaziantep

10-15 Eskişehir, Ordu, Manisa, Adıyaman, Ankara, Çanakkale, Burdur, Kırşehir, Tekirdağ, Elazığ, Malatya, Bartın, Zonguldak, Maraş, Trabzon, Bilecik, Düzce, Adana, Yozgat, Bayburt, Bursa, Rize, Kırıkkale, çorum, İzmir, İst. (Ana.), Çankırı

5-9 AB ve GELİŞMİŞ ÜLKELER ORTALAMASI

5-10 Niğde, Kastamonu, Osmaniye, Isparta, Amasya, Uşak, Bolu, Sivas, Kütahya

1-5 Karabük, Konya, Denizli

(Tedaş, Haziran 2005)


Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerindeki iller kaçak elektriğin en yoğun kullanıldığı yerlerdir. Ülkemizde 28 ilde Türkiye ortalamasından daha fazla kaçak elektrik kullanılmaktadır. Ülkemizde sadece 11 ilde AB ve gelişmiş ülkeler ortalaması altında kaçak elektrik kullanımı vardır. Elektrik kaçağının en az olduğu iller Denizli, Konya ve Karabük’tür.

Türkiye’de her 5 kw’tan biri boşa gitmektedir. Ülkemizde enerjinin yaklaşık yarısı yerli yarısı ithal kaynaklardan karşılanmaktadır. Türkiye’de 1 birim milli gelir artışı için harcadığımız enerji, Avrupa ülkelerinin iki katı olduğundan enerji kayıp ve kaçağının en az yarıya indirilmesi ve etkin enerji tasarrufu yapılması çok önemlidir. Enerji yoğunluğu yüksek sektörlerde: demir-çelik, çimento, seramik, cam, tekstil, kağıt, kimya, petro-kimya ve gübre enerjinin etkin kullanımına yönelik teknolojilerin uygulanması, yaygınlaştırılması ve gerekli tasarruf önlemlerinin alınması ile ülkemiz önemli bir ek kaynak kazanabilecektir. Türkiye’de sanayide 1 milyar $ ve bina-meskenlerde 1.5 milyar $’lık enerji tasarruf potansiyeli vardır. Türkiye, enerjiyi gereği gibi verimli kullanmadığı ve tasarruf koşullarını sağlamadığı için her yıl 3 milyar doları boşa savuruyor! Enerji savurganlığımız her yıl iki Keban Barajı kuracak kadar paranın sokağa atıldığı anlamına gelmektedir. Enerjinin nakil hatlarındaki kayıpları yatırımlarla, kaçakları ise tüketicilerin bilinçlenmesi ve oto-kontrol mekanizmasının tesisi ile azaltmak mümkün olabilecektir. Ekonomik kalkınma ve refahın lokomotifi olan sanayinin en önemli girdisi olan enerjinin ucuz olması; yerli, zamanında, güvenilir, yeterli ve kaliteli olması gerekmektedir. Artan enerji kayıp+kaçağı, enerji maliyetlerini, dolayısıyla üretim maliyetlerini artacağından uluslar arası ortamda/pazarlarda rekabet gücümüz azalmaktadır.